Η αβλεψία τής Μπεττίνας Μπρεντάνο

Η Μπεττίνα Μπρεντάνο προσπάθησε όλη της τη ζωή να δανειστεί λίγο από το φως τής αναμενόμενης αθανασίας τού Γκαίτε, ώστε να προωθήσει τη δική της αθανασία στη μνήμη τής ανθρωπότητας. Για μια αναλυτική παρουσίαση της ιστορίας αυτής, θα χρειαστεί να καταφύγετε στο υπέροχο μυθιστόρημα του Κούντερα «Η Αθανασία» [1]. Εδώ απλώς θα χρησιμοποιήσω ένα κομμάτι αυτής τής ιστορίας.

Η Μπεττίνα έστελνε γράμματα ερωτικά στον Γκαίτε, αλλά εκείνος απαντούσε τυπικά ή καμιά φορά και ψυχρά. Δεν είχε πολλή σημασία. Η Μπεττίνα υπολόγιζε ότι ο Γκαίτε θα πεθάνει πρώτος (είχαν μεγάλη διαφορά ηλικίας). Στη συνέχεια, θα είχε όλο το χρόνο δικό της για να διαχειριστεί την αλληλογραφία τους όπως συνέφερε τους σκοπούς της.

Το 1835, κυκλοφόρησε την αλληλογραφία της με τον Γκαίτε, αφού πρώτα τής είχε αλλάξει τα φώτα από πλευράς περιεχομένου. Ο Γκαίτε δε ζούσε πια για να υπερασπιστεί τον εαυτό του, και το ερωτικό στοιχείο πέρασε στην ανθρωπότητα ως διπλής κατεύθυνσης: η Μπεττίνα δεν μπορούσε παρά να έχει υπάρξει μια πραγματική μούσα για τον αθάνατο Γκαίτε! Αθάνατη κι αυτή! Αθάνατη!

Αν έχω κάτι καταλάβει από τις γυναίκες όσο ζω, είναι το εξής: τους είναι πολύ εύκολο να παραχαράξουν το παρελθόν. Για να το θυμούνται με έναν τρόπο που ταιριάζει με την ψυχοσύνθεσή τους. Αυτή η γυναικεία ικανότητα είναι τόσο ανεπτυγμένη δε, που είναι ικανές να σε κοιτάξουν σαν να είσαι τρελός, αν τούς θυμίσεις κάτι που έχουν διαγράψει ή αντικαταστήσει με κάτι άλλο στη μνήμη τους. Ακόμη κι αν ήταν, φαινομενικά, το πιο αθώο συμβάν. Για τον Κούντερα όμως, η Μπεττίνα δεν ανήκε σε αυτήν την κατηγορία.

Το 1929, βρέθηκε η πραγματική αλληλογραφία, πριν την όποια παραχάραξη. Η αλήθεια έλαμψε.

Γιατί όμως η Μπεττίνα δεν είχε καταστρέψει την αλληλογραφία αυτή, μετά που εξέδωσε τη δική της βολική άποψη; Σχολιάζει ο Κούντερα [2]:
«Βάλτε τον εαυτό της στη θέση της: δεν είναι εύκολο να κάψεις προσωπικά ντοκουμέντα που σού είναι αγαπητά۠۠۠• είναι σαν να ομολογείς στον εαυτό σου ότι δεν σού μένει πολύς καιρός, ότι θα πεθάνεις αύριο• έτσι, αναβάλλεις συνεχώς την πράξη τής καταστροφής, και μια μέρα είναι πολύ αργά.»

Ο Κούντερα, ως συνήθως, ακούγεται γοητευτικά πειστικός. Προσωπικά όμως, διατηρώ μια μικρή επιφύλαξη: δε θα μού έκανε εντύπωση αν η Μπεττίνα, ξαναγράφοντας εκείνα τα γράμματα, άλλαξε την ίδια της τη μνήμη. Η επαναγραφή τού παρελθόντος μπορεί να είχε τόση επιτυχία, που σύντομα ξέχασε κι η ίδια ότι η αυθεντική αλληλογραφία είχε διαφορές από την επίσημη.

Κάποια μέρα, εκεί που σκεφτόμουν την αβλεψία τής Μπεττίνας, με έλουσε κρύος ιδρώτας: όλα τα γράμματα, όλα τα emails μου, θα ήταν στη διάθεση του κάθε αδιάκριτου, αν ξαφνικά πέθαινα! Άνοιξα τον υπολογιστή μου χωρίς κέφι, και αποσυνδέθηκα από όλα τα mailboxes μου. Ποτέ πια τσεκάρισμα στο “stay logged in”.


Αναφορές
[1] Μίλαν Κούντερα, Η Αθανασία (1990), Μέρος Δεύτερο. 11η έκδ. Εστίας (2004), μετάφρ. (από τα γαλλικά) Κατερίνας Δασκαλάκη.
[2] Σελ. 94.

-----------
ΥΓ. Ακούγοντας το
Μην το ψάχνεις, δεν πειράζει τού Δήμου Μούτση.
ΥΓ2. Η εικόνα είναι από χαρτονόμισμα των 5 γερμανικών μάρκων, του 1992. Εικονίζεται η Bettina Von Arnim, το γένος Brentano.